De familie van de Ruwbladigen heeft o.a. als kenmerk de typische bloeiwijze in een schicht. Deze bloeiwijze is eerst opgerold en ontvouwt zich geleidelijk aan naar boven toe. Afwisselend is er dan een bloem naar rechts en één naar links gericht.
Bloei
Eind april beginnen de onderste bloemen van de schicht zich op te richten gereed voor insecten bezoek.
Leefplek
Vochtige bermen, waterkanten, rietkragen en graslanden. Maar ook op allerlei onverwachte plaatsen zijn deze forse overblijvende planten aan te treffen.
Areaal
W., M. en O. Europa en aansluitend Azië.
Naam
De naam “Symphytum” stamt al uit oude tijd (Grieks “sumphuton”) toen een papje, gemaakt met een slijmerige substantie uit de wortel van de plant, gebruikt werd om botbreuken te genezen oftewel “aan elkaar lijmen”, samenvoegen. Ook andere kwalen werden er mee bestreden zodat “officinale”, dat “uit de apotheek” beduidt, wel van toepassing was. Vandaar ook de naam “Smeerwortel” waarbij bovendien nog vermeld moet worden, dat de gom uit de wortel vroeger gebruikt werd als smeermiddel van wielassen.
Kenmerk
Er is een dikke zwarte wortelstok. De forse vlezige breekbare bladeren zijn ovaal, toegespitst en oneffen gemarmerd door de nerven en voelen net als de rest van de plant heel ruw behaard aan. De bovenaan wat vertakte bloeistengels zijn dik vlezig en hol. De stengelbladen hebben een voet met randen die gootvormig in de stengel overlopen.
De hangende en zich later oprichtende kokervormige bloemkroon is veelzijdig symmetrisch aaneengegroeid en 5-tallig. De ingang is vernauwd door 5 kroonschubben om het binnendringen van insecten te bemoeilijken. Alleen lange tongen kunnen bij de nectar. De meeldraden zitten binnen en de stamper steekt buiten de bloem uit. De bloemkleur is heel variabel tussen paars, roze en wit.
De glanzend bruine nootjes dragen een mierenbroodje.
Er bestaat ook een kleinere gele variant (Symphytum tuberosum) en bij de grote Ruwe Smeerwortel (Symphytum asperum) verkleuren de bloemen van roze naar blauw.
Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen