Schaduwverdragende familie van loofverliezende houtgewassen nauw verwant aan de Berkenfamilie.
Bloei
De allereerste in de winter bloeiende plant in ons land.
Leefplek
Lichte minerale vrij vochtige weinig zure of kalkhoudende bodem met een leem- of klei onderlaag. Niet in veen- of kleigebieden. Wel in binnenduinbossen. Vooral als ondergroei in eikenbossen en houtwallen. Veel aangeplant vanwege de voedzame noten. Reeds de Grieken en Romeinen gebruikten de notenolie.
Areaal
Heel Europa behalve het noorden. Kwam 9000 jaar geleden na de laatste IJstijd als eerste terug in het verloren areaal door noot-verspreidende dieren. Was ook voedsel voor de zwervende mens.
Naam
Het zeer oude woord “Haseleer” heeft een onbekende herkomst. “Corylus avellana” is de wetenschappelijke naam, waarbij “avellana” (abellana) ontleend is aan de in Campanië gelegen Z. Italiaanse stad Avellino (in de Romeinse tijd Abella geheten), waar vanouds al hazelaars gekweekt zijn.
“Corylus” is wel verwant aan de stam “cor-” en zo met “cornu” of “hoorn”. Corylus betekent zoveel als “Hoorntje” en dat slaat op de oudtijds al bekende lange bloeiwijze.
Kenmerk
De Hazelaar heeft een duidelijke tot 6 m hoge onderaan al vertakte struikvorm. Opvallend zijn de bungelende lange gele manlijke stuifmeelkatjes. Ze worden al in de zomer in kleine groepjes van 2-5 gevormd in de bladoksels en blijven lang grijsgroen. Onopvallend zijn de aparte vrouwelijke bloemen, die lang op bladknoppen lijken. Pas bij de bloei groeien de 2 kersrode stempels omhoog om het windgedragen stuifmeel meestal in kruisbestuiving te vangen. Pas in de zomer is er de echte bevruchting en groeien de vaak 2 of 3 noten in hun schubbig omhulsel uit. Als niet eekhoorn, muis, grote bonte specht, gaai, boomklever of mens voortijdig de vruchten plukt, zal de rijpe noot loslaten.
Een andere belager is nog de hazelnootboorder: een kevertje met een hele lange snuit, dat gaten in de nog zachte vrucht boort en er eieren in deponeert. De larve vreet zich later naar buiten. Waar dieren er moeite mee hebben blijkt de vruchtkiem krachtig genoeg om de harde notendop te kraken. De jonge twijgen en het dubbel gezaagde eironde gepunte blad zijn zacht behaard. Verkoold hout is goed te gebruiken als tekenkool.
Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen