De Herfsttijloos is onderdeel van de Leliefamilie. Een merkwaardige plant die in de herfst bloeit en in de lente blad en vrucht voortbrengt.
Bloei
De bloei vindt (vervroegd) plaats in september-oktober. De bladvorming komt pas in het volgend voorjaar.
Leefplek
Grasland met voldoende vocht en lemig of kleiig humeuze bodems. Ook op kalkhellingen.
Areaal
Europa W., M. en Z.
Naam
De Herfsttijloos heet “Colchicum autumnale” in wetenschappelijke termen, waarbij het laatste slechts “herfstig” betekent. Het “Colchicum” verwijst naar zijn buitenlandse oorsprong uit het gebied, oudsher “Colchis” geheten en bekend uit de Argonautentocht door de Zwarte Zee naar noord-oost Turkije, waar het Gulden Vlies gezocht werd. De “tijloos” ontleent deze naam aan het “tijdeloos” (MN.:”tidelose”) optreden van de bloei.
Kenmerk
De Herfsttijloos heeft een knol, die jaarlijks rond de eerste herfstdag volop indrukwekkende roze-blauwe of bleeklila bloemen met lange buisvormige crèmekleurige stelen voortbrengt. Deze bloemen lijken wel wat op die bij de krokus horen maar zijn groter en komen ook talrijker op één en dezelfde knol. Enkele strokleurige rokken beschermen de knol.
Een belangrijk verschil met de krokus is niet alleen de bloeiperiode maar ook het aantal meeldraden, dat hier 6 bedraagt tegenover 3 bij de krokus. Hier zien we 3 stempels op 3 lange stijlen uit de lange bloembuis komen terwijl de krokus slechts één enkele enigszins in drieën gespleten stempel kent.
Tijdens de bloei zijn er geen bladeren. Die komen pas in het voorjaar tezamen met de volgroeide ovale doosvrucht omhoog en zijn ook vele malen groter en breder dan het lintblad van de krokus.
Stengels en zaden bevatten het sterke vergif “colchicine”. Vee en mensen zijn daar niet tegen bestand vanwege de vernietigende invloed op de celdeling. Daarom ook wordt het als middel aangewend in chemokuren om ongewenste celdeling bij kanker aandoeningen af te remmen.
Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen