Knopig Helmkruid hoort natuurlijk tezamen met het Voorjaarshelmkruid bij de zo gevarieerde Helmkruidfamilie. Ook is er nog het Gevleugeld Helmkruid.
Bloei
In juni komen de onopvallende typische ronde bloempjes. Dan is het Voorjaarshelmkruid dat in april al begint te bloeien al nauwelijks meer te vinden.
Leefplek
Beide middelhoge overblijvende planten staan op beschaduwde vochtige plaatsen. Eigenlijk bosplanten. Voorjaarshelmkruid stamt uit berggebieden en komt nu meest in het duingebied voor.
Areaal
Europa grotendeels.
Naam
Het geslacht “Scrophularia” is zo genoemd naar het Latijnse “scrophulae” dat “klieren” beduidt. Het wijst erop dat het kruid vroeger gebruikt werd bij klieren en dan wel speciaal bij gezwollen aambeien. Daarnaast houdt “nodosa” oftewel “knobbelig” verband met knobbelige zwellingen aan de wortelstok. Het “van het voorjaar” zijn wordt met “vernalis” aangegeven. De “helm” uit de Griekse oudheid is terug te vinden in de bloemvorm.
Kenmerk
Een tweezijdig symmetrische bloemvorm is karakteristiek voor de familie. Hier te bewonderen in de merkwaardige helm met een boven- en een onderlip bij het Knopig Helmkruid en zijn naaste verwant het Gevleugeld Helmkruid (“Scrophularia alata = umbrosa”). De laatste groeit op natte grond. De bloem is wat geel van kleur bij de Voorjaarsvorm en meer bruinachtig en groen bij de Knopige en de Gevleugelde Helmkruiden. Weinig uitgesproken lippen bij het Voorjaarshelmkruid waar de bloemen in compacte trosjes in de bladoksels staan. De andere twee dragen losse trossen. De vruchten zijn bolrond met de stamper er nog lang op.
De bladeren staan meest kruisgewijs tegenover elkaar. Ze zijn hartvormig en gezaagd van rand en staan kort gesteeld aan een meest vierkante holle stengel die bij de Gevleugelde uiteraard vier vleugels heeft.
Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen