dn nieuwe hof kop 202310

Koolzaad – Brassica napus; Raapzaad – Brassica rapus; Zwarte mosterd – Brassica nigra

Er is bij de Kruisbloemfamilie een hele reeks van één- en overjarige geelbloeiende gewassen, die nauwe onderlinge gelijkenis vertonen. Botanisch is het Koolzaad (Brassica napus) een kruising (=hybride) tussen Raapzaad (Brassica rapa) en Kool (Brassica oleracea).

Koolzaad - Brassica napus 3op4Bloei

Bekend zijn de intens gele velden waar in april de bloei van deze familie valt te bewonderen. Koolzaad is rijk aan nectar en daardoor een erkende drachtplant voor bijen.

Leefplek

Akkers zijn de ware groeiplaats voor deze planten. Bewerkte grond dus en dat is dan ook te zien aan de plaatsen waar uitgewekenen alsnog een plekje hebben gevonden in de open wegberm en op ruderale stortterreinen. Daar is het (na moleculair genetisch onderzoek) vooral het Raapzaad dat de bermen geel kleurt. Koolzaad alleen op plekken waar transport en teelt hebben plaats gevonden.

Areaal

Gematigde zone vanuit het Middellandse zeegebied als oorsprong. Cultuurplanten.

Naam

Ons woord “Kool” stamt af van het Romeinse “caulis” en het Griekse “kaulos” wat beide “stengel” betekent. Het “zaad” is bij deze soorten datgene waar deze planten voor gekweekt worden om er dan olie uit te kunnen persen.
Met “Brassica” is het wat moeilijker. Misschien hangt het samen met het Griekse “brassein” dat “koken” betekent. Immers het Koolzaad levert behalve het zaad ook de eetbare knol – de “Koolraap” – en die is weer verwoord in de toevoeging “napus”.

Koolzaad - Brassica napus tekeningKenmerk

De vier kroonbladen zijn diepgeel van kleur. De bloemknoppen steken boven de bloeiende bloemen uit bij het Koolzaad en bij het Raapzaad is het net andersom. De gaafrandige of veerspletige bladeren zijn blauwgroen, onbehaard en mat en hebben aan het eind de grootste breedte. Vooral de bovenste zijn stengelomvattend. Bij het Raapzaad zijn alleen de bovenste bladeren blauwgroen terwijl de onderste grasgroen en borstelig behaard zijn. Er is een verdikte penwortel. Naaste familieleden hebben echter een tot raap, knol of koolraap gevormde wortelverdikking. Anderzijds zijn er talloze gekweekte variëteiten waarbij de bladmassa tot een koolvorm verdicht is, zoals bij bijv. witte-, chinese- en spruitkool. De afstaande hauwen zijn 4-8 cm lang en gaan geleidelijk over in een spitse snavel. Er is slechts één overlangse nerf. De rijpe hauwvrucht bevat zwarte olierijke korrelzaden.
Het derde nauw verwante geslacht van de Zwarte Mosterd onderscheidt zich als een zeer hoge sterk vertakte éénjarige snelgroeier. De bovenste kleine bladeren zijn niet stengelomvattend en de kleine (1-2 cm) hauwvruchten met korte snavels zijn op korte steel tegen de stengel gedrukt. Uit de kleine korrelzaden wordt mosterd bereid.

Meer foto’s in foto-album

Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen