De Kattenkruiden zijn onderdeel van de Lipbloemenfamilie en nauw verwant aan het Andoorn geslacht.
Bloei
De bloemen verschijnen vanaf juni door de hele zomer.
Leefplek
Op kalkrijke groeiplaatsen in Z. Limburg, langs de rivieren, in de binnenduinen en bij wallen en muren. Heeft iets met schaduw van vlierstruiken. Graag droge voldoende humeuze bodems aan randen van bosschages en in ruigten. Nogal eens samen met grote brandnetels.
Areaal
De herkomst uit O. Europa via de Middellandse Zee landen naar het gematigde noorden is al vroeg begonnen. De Romeinen gebruikten de plant als kalmerend geneesmiddel. Ook gekweekt en als Tuinkattenkruid verspreid geraakt.
Naam
De eigenaardige naam “Kattenkruid” van deze plant is te danken aan de vreemde geur die een mengsel van citroen en munt kan zijn. (Duits: ”Katzenminze”; Engels: ”Catmint” of “Catnip”). Katten en vooral de gedomesticeerde (Latijn=Cattus) hebben een voorkeur om zich erin te wentelen. Ze worden enigszins high van de vrijkomende etherische oliën. Vandaar dus “cataria”.
De Latijnse naam “Nepeta” zou afgeleid zijn van de stad Nepete in het Romeinse Italië waar veel Kattenkruid groeide.
Kenmerk
De forse (tot 1 m) tenger gebouwde behaarde planten hebben een overblijvend wortelstelsel. De vierkante holle stengel draagt kruisgewijs tegenoverstaande eironde tot hartvormige oneffen bladeren die vooral aan de onderzijde wit viltig behaard zijn. De bladrand is grof getand. Bij aanraken onaangenaam geurend.
De witte behaarde lipbloemen met paarsrode vlekjes staan in een rechte getande kelk omhoog gericht. De onderlip van de soms iets rose kroon is breed met twee korte zijslippen. De bloemen staan in vrij dichte schijnkransen rond de stengel in de oksels van steunblaadjes. In de top van de stengels zijn de bloemenkransen aarvormig dicht opeen gedrongen met naar onderen meer ruimte tussen de bloemen.
Een wat kleinere en lagere overjarige variant die veel in tuinen wordt aangeplant, is het Tuinkattenkruid (Nepeta x faassenii) met kleiner grijsgroen blad en grotere paarse bloempjes.
Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen