Het is wel duidelijk dat de Zwarte bes – met de Aalbes en de Kruisbes – tezamen met de wilde Ribes en kweekvormen tot het Ribesgeslacht behoren. Dat is een onderdeel van de Steenbreekfamilie.

Bloei

De bloei vindt in april/mei plaats.

Leefplek

Op tuingrond en op voedselrijke halfschaduw bosbodems. Vermoedelijk eerst wild. Later gekweekt en dan weer verwilderd. De Zwarte bes is in elzenbroekbos goed thuis, de Aalbes rond boerderijen en de Kruisbes in de duinstreek en Z. Limburg.

Areaal

Vooral gematigde zone van Eurazië. Als leveranciers van eetbare bessen of als sierstruik nu kosmopolieten geworden.

Naam

De naam van de familie “Ribes” is afkomstig van het Perzisch en Arabisch “Riwas, Ribas” waarmee echter rabarber werd aangeduid. De Arabieren (Moren) in Spanje vonden daar de kruisbes met een identieke smaak en geen rabarber.
Nu is er dus ook een “zwarte” bes oftewel in het Latijn “nigrum” en een “rode” of “rubrum” al naar de kleur van de rijpe vrucht. “Uva-crispa” bestaat uit het Latijnse “uva” voor “druif” en “crispa” voor “knapperig” (Engels: “crisp”). En “Aal” is verwant aan het Engelse “Ale”. Beide staan voor “drank, sap”.

Kenmerk

De houtige struiken hebben gekleurde oude takken en aan de jaarlijks gevormde opstaande jonge takken handlobbige gesteelde bladeren die in de herfst afvallen. Hier komen in het tweede jaar vanuit de okselknoppen vijftallige bloempjes die alleen staan of in trossen verenigd zijn. De Kruisbestakken zijn vol bezet met stekels, vaak in groepjes. Het blad van de Kruisbes is het kleinste, dieper ingesneden en aan de onderzijde behaard. Het blad van de Zwarte bes heeft aan de onderzijde klierpuntjes die bij wrijven een sterke geur afgeven. Ook de vruchten van de Zwarte bes geuren en smaken sterk (cassis).
Alle bloemen hebben zeer kleine kroonblaadjes. De kelkbladen zijn juist groot en vormen een brede ondiepe (Bes) of buisvormige kom (Ribes). Deze kom is groen/geel van kleur (Bes) of gekleurd (Ribes). De meeldraden steken er net buiten uit. Onderin de kelk is nectar. De Aalbesbloem heeft een vijfkantige vorm na terugrollen van de kelk.
Het onderstandige vruchtbeginsel vormt een smakelijke vitamine C rijke besvrucht met een bloemrest als neusje er op. De flinke dikwandige Kruisbes is harig, gestreept, vertoont een netvormig patroon en is soms gekleurd.

Voor een lijst van alle tot nu toe verschenen plantbeschrijvingen:
Overzicht Nederlandse namen
Overzicht wetenschappelijke namen